Όταν η Μητέρα Γίνεται Θύτης: Η Υπόθεση Μουρτζούκου και Τι μας Διδάσκει για την Ψυχολογία της Βρεφοκτονίας.

Εισαγωγή: Η υπόθεση που συγκλόνισε την Ελλάδα

Η υπόθεση της Ειρήνης Μουρτζούκου συγκλόνισε την ελληνική κοινωνία τόσο για τη φρίκη των πράξεών της όσο και για τα βαθύτερα ερωτήματα που γεννά.

Μια νεαρή γυναίκα, μόλις 25 ετών, ομολόγησε τη δολοφονία τεσσάρων παιδιών, δύο βρεφών που ήταν τα δικά της παιδιά, ενός βρέφους φίλης της, και της ανήλικης αδελφής της (Proto Thema, 2025).

Η ομολογία αυτή, που ήρθε μετά από χρόνια ερευνών και ιατροδικαστικών αμφιβολιών, άνοιξε ένα σκοτεινό κεφάλαιο για την ψυχολογία της μητρικής βίας.

Σε κάθε κοινωνία, η μητέρα συμβολίζει τη στοργή, την προστασία, τη ζωή.

Όταν αυτό το αρχέτυπο διαλύεται, δηλαδή όταν η μητέρα μετατρέπεται σε θύτη, το σοκ είναι τεράστιο. Δεν είναι μόνο η πράξη καθαυτή που προκαλεί τρόμο, αλλά και η ερώτηση που ακολουθεί: μα πώς είναι δυνατόν;

Τα ψυχολογικά προφίλ πίσω από τη βρεφοκτονία

Η επιστήμη της ψυχολογίας και της ψυχιατρικής έχει μελετήσει εκτενώς το φαινόμενο της βρεφοκτονίας. Ο Resnick (1969) ταξινόμησε τις παιδοκτονίες σε πέντε βασικούς τύπους: (1) αλτρουιστική, (2) ψυχωτική, (3) από κακοποίηση, (4) λόγω ανεπιθύμητου παιδιού, και από (5) εκδίκηση.

Η κάθε κατηγορία έχει διαφορετικό ψυχολογικό υπόβαθρο και αιτιολογία.

Στην περίπτωση της Μουρτζούκου, τα μέχρι τώρα στοιχεία δείχνουν ότι δεν υπήρχε ενεργή ψύχωση ή επιλόχεια κατάθλιψη (βλέπε Flynn, Shaw, & Abel, 2013).

Ο θυμός προς τη μητέρα ως κίνητρο

Αντιθέτως, από την ίδια της την ομολογία φαίνεται πως ο θυμός προς τη μητέρα της αποτελούσε καθοριστικό εσωτερικό μοτίβο: «Όταν τσακωνόμουν με τη μάνα μου, ήθελα να κάνω κακό…» φέρεται να δήλωσε (Lifo, 2025). Αυτή η δυναμική παραπέμπει περισσότερο σε πράξεις που εντάσσονται σε έναν ψυχοδυναμικό κύκλο διαγενεακής εκδίκησης, όπου το παιδί-θύμα γίνεται υποκατάστατο του γονέα-θύτη του δράστη (Frederick, Devaney, & Alisic, 2022).

Θεολογικές αφηγήσεις ως άμυνα: «Ίσως τα πήρε ο Θεός»

Η ίδια είχε πει πως «ίσως ο Θεός να ήξερε κάτι και τα πήρε» (Lifo, 2025). Πρόκειται για μια δήλωση που φανερώνει αποφυγή ανάληψης ευθύνης και ταυτόχρονα προσπάθεια εύρεσης “νοήματος” ή παρηγορητικού αφηγήματος. Τέτοιες θρησκευτικού τύπου εξηγήσεις είναι κοινές σε άτομα που βρίσκονται σε εσωτερική σύγκρουση (Friedman & Resnick, 2007).

Σύμφωνα με μελέτες, οι περισσότερες μητέρες που σκοτώνουν τα παιδιά τους δεν πληρούν τα κριτήρια της “ψυχοπαθητικής προσωπικότητας” (βλέπε Putkonen et al., 2009). Δεν είναι «κακοί άνθρωποι» με εγκληματικό υπόβαθρο, αλλά συναισθηματικά δυσλειτουργικά άτομα, συχνά με ιστορικό τραυμάτων ή σοβαρών διαταραχών προσκόλλησης (Lattanzi et al., 2020).

Η Μουρτζούκου έχει περιγράψει, σύμφωνα με την ίδια, ένα ιστορικό παραμέλησης και κακοποίησης. Μεγάλωσε, όπως είπε, χωρίς αγάπη, με απορριπτική μητέρα και κακοποιητικό παππού (Lifo, 2025).

Αυτό ευθυγραμμίζεται με τις αναλύσεις που δείχνουν ότι οι γονείς που διαπράττουν βρεφοκτονία έχουν αυξημένες πιθανότητες να έχουν υποστεί κακοποίηση ή παραμέληση στην παιδική ηλικία (Frederick et al., 2022).

Αξιοσημείωτο είναι επίσης ότι η Μουρτζούκου δεν σκότωσε μόνο τα δικά της παιδιά, αλλά και ένα βρέφος φίλης της και την ίδια της την αδελφή όταν ήταν 14 ετών. Αυτό υποδεικνύει μια ευρύτερη απορρύθμιση της σχέσης με την παιδικότητα και τη φροντίδα, και ίσως ένα διαστρεβλωμένο σχήμα ενσυναίσθησης, όπου το παιδί δεν λογίζεται ως ξεχωριστό υποκείμενο, αλλά ως «εργαλείο εκφόρτισης» (Meyer & Oberman, 2001).

Κάποιοι ειδικοί συνδέουν τέτοιες πράξεις και με το λεγόμενο Σύνδρομο Μινχάουζεν δι’ αντιπροσώπου, όπου ο γονιός προκαλεί βλάβη στο παιδί για να κερδίσει προσοχή (Friedman & Resnick, 2007). Στην περίπτωση Μουρτζούκου δεν έχουμε άμεσες ενδείξεις για κάτι τέτοιο, αλλά η συνεχής αναζήτηση δημοσιότητας και το θεατρικό ύφος με το οποίο προσέγγιζε τη θλίψη και τις απώλειες μπορεί να υποδεικνύει στοιχεία ναρκισσιστικής διαταραχής προσωπικότητας (Lattanzi, 2023).

Η σύγκριση με τον Tommy Lynn Sells: Όταν η ψυχοπάθεια έχει «λογική»

Ενδιαφέρον είναι να συγκρίνουμε την υπόθεση αυτή με τον Tommy Lynn Sells, έναν διαγνωσμένο ψυχοπαθή serial killer στις ΗΠΑ.

Σε τηλεοπτική του συνέντευξη (YouTube, 2021), όταν ρωτήθηκε «γιατί να σκοτώνεις παιδιά;», απάντησε: «Δεν ήθελα να περάσει τον πόνο που βίωσα εγώ μικρός». Ο ίδιος είχε κακοποιηθεί σεξουαλικά στην παιδική του ηλικία (Ramsland, 2012). Η πράξη του είχε “λογική” στα μάτια του – να εμποδίσει το παιδί από το να υποφέρει όπως εκείνος. Αυτή η περίπτωση δείχνει ότι ορισμένοι δολοφόνοι παιδιών, ιδιαίτερα άνδρες, παρουσιάζουν ψυχοπαθητικά στοιχεία και ενσυνείδητη εκλογίκευση της πράξης.

Οι μητέρες όμως, όπως δείχνουν οι μελέτες, σπάνια εμφανίζουν ψυχοπάθεια. Στην περίπτωση Μουρτζούκου όμως, η ψυχρότητα, η επανάληψη των πράξεων, και το γεγονός ότι σκότωσε και μη βιολογικά παιδιά, ενδεχομένως υποδηλώνουν ψυχοπαθητικά χαρακτηριστικά (Putkonen et al., 2009).

Επίλογος

Αυτό το άρθρο δεν έχει σκοπό να διαγνώσει – η διάγνωση ανήκει αποκλειστικά στους ειδικούς ψυχικής υγείας που θα αξιολογήσουν τη συγκεκριμένη δράστιδα με επιστημονικά εργαλεία. Αντιθέτως, σκοπός του είναι να παρουσιάσει το πώς η σύγχρονη ψυχολογική και ψυχιατρική βιβλιογραφία θα μπορούσε να εξηγήσει τέτοιες ακραίες πράξεις, μέσα από παραδείγματα, θεωρητικά μοντέλα και εμπειρικές μελέτες.

Η κατανόηση αυτών των μηχανισμών δεν σημαίνει ανοχή ή δικαιολόγηση.

Σημαίνει έγκαιρη πρόληψη, ευαισθητοποίηση των επαγγελματιών και της κοινωνίας και κυρίως προστασία των πιο ευάλωτων: των παιδιών.

Γιατί κάθε φορά που αποτυγχάνουμε να δούμε εγκαίρως έναν άνθρωπο που βουλιάζει, ένα παιδί μπορεί να χαθεί. Κι αυτό είναι κάτι που η κοινωνία δεν μπορεί να αντέξει ξανά.

Βιβλιογραφία

Flynn, S. M., Shaw, J. J., & Abel, K. M. (2013). Filicide: Mental illness in those who kill their children. PLoS ONE, 8(4), e58981.

Frederick, J., Devaney, J., & Alisic, E. (2022). Adverse childhood experiences and potential pathways to filicide perpetration: A systematic search and review. Child Abuse Review, 31(3), e2743.

Friedman, S. H., & Resnick, P. J. (2007). Child murder by mothers: patterns and prevention. World Psychiatry, 6(3), 137–141.

Lattanzi, G. M., Provini, L., Williams, R., Aceti, F., & Giacchetti, N. (2020). Personality structure and attachment models of women who kill their children: A systematic review. Child Abuse & Neglect, 106.

Lattanzi, G. M. (2022). Personality structure of women who killed their children. In Handbook of Anger, Aggression, and Violence (pp. 1-23). Springer, Cham.

Lifo. (2025). Ειρήνη Μουρτζούκου: Από τα δάκρυα «air» στην παραδοχή 4 φόνων. https://www.lifo.gr

Meyer, C. L., & Oberman, M. (2001). Mothers who kill their children: Understanding the acts of moms from Susan Smith to the “Prom Mom”. NYU Press.

Proto Thema. (2025). Υπόθεση Ειρήνης Μουρτζούκου – Η μητέρα που ομολόγησε τέσσερις δολοφονίες. https://www.protothema.gr

Putkonen, H., Collander, J., Weizmann-Henelius, G., Eronen, M., & Lönnqvist, J. (2009). Child murder and psychopathy. Journal of Forensic Sciences, 54(1), 121–127.

Ramsland, K. (2012). Inside the Minds of Serial Killers: Why They Kill. Praeger.

YouTube. (2021). Interview with Tommy Lynn Sells [Video]. https://www.youtube.com/watch?v=6V7EL-Yg8Gg